Obecność w płynach biologicznych człowieka oraz rola w organizmie aktywnej formy witaminy B6 - fosforanu 5’-pirydoksalu (PLP) oraz cysteiny (Cys) są dobrze udokumentowane. Wykazano również związek pomiędzy ich zawartością i rozwojem niektórych chorób. Jak dotąd brak jest informacji na temat obecności w organizmie człowieka kwasu 2-pirydoksylo-1,3-tiazolidyno-4-karboksylowego (PTCA), który jest produktem reakcji pomiędzy wspomnianymi związkami. Głównym celem projektu jest weryfikacja postawionej przez nas hipotezy, która mówi, że PTCA jest obecny w organizmie człowieka. Cele pośrednie obejmują: syntezę i oczyszczenie PTCA, opracowanie i walidację chromatograficznych metod, umożliwiających identyfikację i oznaczanie PTCA w osoczu, moczu oraz ślinie oraz zbadanie trwałości PTCA w w/w matrycach oraz produktów jego rozkładu.
Termin realizacji: 19.07.2018 – 18.01.2023
Kierownik projektu: prof. dr hab. Rafał Głowacki
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska, Wydział Chemii, Uniwersytet Łódzki
Najważniejsze publikacje:
- J. Piechocka, M. Wrońska, R. Głowacki, Chromatographic strategies for the determination of aminothiols in human saliva, Trends Anal. Chem – TrAC, 126 (2020) 115866
- J. Piechocka, M. Wrońska, I.E. Głowacka, R. Głowacki, 2-(3-Hydroxy-5-phosphonooxymethyl-2-methyl-4-pyridyl)-1,3-thiazolidine-4-carboxylic Acid, Novel Metabolite of Pyridoxal 5’-Phosphate and Cysteine Is Present in Human Plasma - Chromatographic Investigations, Int. J. Mol. Sci. 21 (2020) 3548
- P. Kubalczyk K. Purgat, P. Olejarz, I. Kośka, R. Głowacki, Determination of homocysteine thiolactone in human urine by capillary zone electrophoresis and single drop microextraction, Anal. Biochem., 596 (2020) 113640
- J. Piechocka, M. Wrońska, G. Chwatko, H. Jakubowski, R. Głowacki, Quantification of homocysteine thiolactone in human saliva and urine by gas chromatography-mass spectrometry, J. Chromatogr. B. 1149 (2020) 122155
- J. Piechocka, M. Wieczorek, R. Głowacki, Gas Chromatography – Mass Spectrometry Based Approach For the Determination of Methionine – Related Sulfur Containing Compounds In Human Saliva, Int. J. Mol. Sci. 21, 2020, 9252
Termin realizacji: 05.10.2017 – 04.04.2021
Kierownik projektu: mgr Adrianna Kinga Kamińska
Opiekun naukowy: dr hab. Grażyna Chwatko, prof. UŁ
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Kwas liponowy (LA) jest uniwersalnym antyoksydantem i związkiem chalatującym jony metali. Zapobiega on wielu chorobom związanym z wiekiem i łagodzi ich negatywne skutki. Jest również stosowany jako środek terapeutyczny do leczenia zaburzeń neurodegeneracyjnych i nieprawidłowości nerwowo-naczyniowych związanych z neuropatią cukrzycową. LA jest dostarczany do organizmy z dietą, transportowany przez krwioobieg i wbudowywany do innych tkanek głównie w postaci liponylolizyny. Projekt badawczy ukierunkowany jest na opracowanie metod równoczesnego oznaczania kwasu liponowego i liponylolizyny w produktach spożywczych, zbadanie wpływu przetwórstwa i dodatków do żywności na zawartość LA i liponylolizyny w spożywanych produktów, a także na określenie zdolności antyoksydacyjnej liponylolizyny w postaci związku chemicznego oraz jako składnika żywności. Badania przeprowadzone w trakcie projektu dostarczą kluczowych informacji na temat biodostępności kwasu liponowego i liponylolizyny.
Najważniejsze publikacje:
Kamińska A., Chwatko G., Estimation of lipoyllysine content in meat and its antioxidative capacity. J. Agric. Food Chem. 68 (2020) 10992-10999. https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.jafc.0c03778
Kamińska A., Głowacka I.E., Pasternak B., Głowacki R., Chwatko G., The first method for determination of lipoyllysine in human urine after oral lipoic acid supplementation. Bioanalysis 11 (2019) 1359-1373. https://www.future-science.com/doi/abs/10.4155/bio-2019-0011
Termin realizacji: 10.2018 - 10.2019 (12 miesięcy)
Kierownik projektu: dr Justyna Piechocka
Wykonawcy projektu: dr Justyna Piechocka
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Najważniejsze publikacje:
Justyna Piechocka, Monika Wrońska, Grażyna Chwatko, Hieronim Jakubowski, Rafał Głowacki, Quantification of homocysteine thiolactone in human saliva and urine by gas chromatography-mass spectrometry, Journal of Chromatography B, 1149 (2020) 122155. https://doi.org/10.1016/j.jchromb.2020.122155
Justyna Piechocka, Monika Wrońska, Rafał Głowacki, Chromatographic strategies for the determination of aminothiols in human saliva, Trends in Analytical Chemistry, 126 (2020) 115866. https://doi.org/10.1016/j.trac.2020.115866
Realizacja projektu umożliwiła zweryfikowanie tezy dotyczącej możliwości powstawania w organizmie pochodnych będących produktami reakcji aldehydów z niektórymi endogennymi związkami siarki. W pierwszej fazie projektu potwierdzono reaktywność aldehydów mrówkowego, octowego oraz PLP w stosunku do Hcy i Cys. Najważniejszy etap badań stanowiło jednak wykazanie, że podobnej reakcji ulegają N-Hcy-albumina oraz Nε-Hcy-Lys. Równie ważne osiągnięcie dotyczy wykorzystania PLP do oznaczania Cys i Hcy w osoczu człowieka w postaci ich tiazolidynowych i tiazynowych pochodnych.
Termin realizacji: 2013-07-19 – 2016-01-18
Kierownik projektu: prof. dr hab. Rafał Głowacki
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska, Wydział Chemii, Uniwersytet Łódzki
Najważniejsze publikacje:
- R. Głowacki, J. Stachniuk, K. Borowczyk, H. Jakubowski, Quantification of homocysteine and cysteine by derivatization with pyridoxal 5'-phosphate and hydrophilic interaction liquid chromatography, Anal. Bioanal. Chem., 408 (2016) 1935–1941
- K. Borowczyk, M. Wyszczelska-Rokiel, P. Kubalczyk, R. Głowacki, Simultaneous determination of albumin and low-molecular-mass thiols in plasma by HPLC with UV detection, J. Chromatogr. B, 981–982 (2015) 57–64
- P. Furmaniak, P. Kubalczyk, R. Głowacki, Determination of homocysteine thiolactone in urine by field amplified sample injection and sweeping MEKC method with UV detection, J. Chromatogr. B, 961 (2014) 36–41
W ramach projektu zrealizowano najważniejszy cel, jakim było opracowanie nowej czułej i dokładnej metody oznaczania produktu proteolitycznej degradacji N-homocysteinylowanych białek, tj. Nε-Hcy-Lys.
Termin realizacji: 2011-12-13 – 2013-06-12
Kierownik projektu: dr Kamila Borowczyk
Opiekun naukowy: prof. dr hab. Rafał Głowacki
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska, Wydział Chemii, Uniwersytet Łódzki
Najważniejsze publikacje:
- R. Głowacki, K. Borowczyk, E. Bald, Determination of Nε-homocysteinyllysine and g-glutamylcysteine in plasma by liquid chromatography with UV detection, J. Anal. Chem., 69 (2014) 645-651.
Termin realizacji: 04.2021 - 04.2023 (24 miesiące)
Kierownik projektu: dr Justyna Piechocka
Wykonawcy projektu: dr Justyna Piechocka
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Najważniejsze publikacje:
J. Piechocka, N. Litwicka, R. Głowacki, Identification and determination of 1,3-thiazinane-4-carboxylic acid in human urine - chromatographic studies, International Journal of Molecular Sciences, 23 (2022) 598. https://doi.org/10.3390/ijms23020598
Termin realizacji: 05.2022 - 05.2023 (12 miesięcy)
Kierownik projektu: dr hab. Paweł Kubalczyk, prof. UŁ
Wykonawcy projektu: mgr Izabella Kośka, dr hab. Paweł Kubalczyk, prof. UŁ
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Nowoczesne intensywne metody hodowli zwierząt powodują, że zapotrzebowanie na leki weterynaryjne, w tym antybiotyki, jest duże. Wydaje się, że współcześnie produkcja zwierząt jest prawie niemożliwa bez stosowania antybiotyków. Substancje te już od czasu ich odkrycia znalazły szerokie zastosowanie w medycynie weterynaryjnej, zarówno w celach leczniczych, jak i profilaktycznych. Poza działaniem terapeutycznym, czyli poprawą stanu zdrowia zwierząt, antybiotyki dodawane do pasz powodują stymulację wzrostu i korzyści produkcyjne. Jednocześnie niewłaściwe stosowanie oraz nadużywanie substancji przeciwbakteryjnych w hodowli i rolnictwie, ale również w medycynie i weterynarii przyczyniło się do pojawienia oraz rozprzestrzenienia na bardzo szeroką skalę antybiotykoopornych drobnoustrojów, dysponujących coraz sprawniejszymi mechanizmami oporności. Cel naszego projektu obejmuje opracowanie nowej, precyzyjnej i dokładnej metody wykorzystującej elektroforezę kapilarną do oznaczania niektórych fluorochinolonów. Realizacja takich badań zapewni nowe, szybkie i wydajne narzędzia, które będzie można wykorzystać do rutynowych analiz tkanek zwierzęcych pod kątem zawartości niektórych leków weterynaryjnych.
Termin realizacji: 01.02.2022 – 31.01.2023
Kierownik projektu: dr hab. Grażyna Chwatko, prof. UŁ
Wykonawcy projektu: mgr Katarzyna Kurpet, dr hab. Grażyna Chwatko, prof. UŁ
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Bakuchiol to naturalnie występujący w roślinach rozpowszechnionych w Azji (Psoralea corylifolia L.), związek chemiczny, który z uwagi na właściwości przeciwutleniające, przeciwdrobnoustrojowe, emulgujące i poprawiające stan skóry, jest powszechnie stosowany w kosmetologii i dermatologii. Ze względu na podobne działanie do retinolu jest nazywany „roślinnym retinolem” czy „wegańskim retinolem”. Na blogach kosmetycznych został określony jako odkrycie sezonu kosmetycznego jesień-zima 2020. Pomimo szerokiego zainteresowania tym związkiem niewiele jest informacji odnoszących się do ewentualnych przemian, jakim ulega bakuchiol w kosmetykach, a ponadto brakuje metod analitycznych umożliwiających jego oznaczanie w tych preparatach. W związku z tym, celem projektu jest (a) opracowanie nowych, czułych, selektywnych i szybkich metod chromatograficznego oznaczania bakuchiolu w kosmetykach, (b) zastosowanie uzyskanych metod do wyznaczenia krótko- i długoterminowej trwałości bakuchiolu w kosmetykach, (c) sprawdzenia czy bakuchiol pozostanie w niezmienionej formie w preparatach przechowywanych w różnych warunkach.
Termin realizacji: 12.2021 – 12.2023 (24 miesiące)
Kierownik projektu: mgr Katarzyna Kurpet
Wykonawcy projektu: mgr Katarzyna Kurpet
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Liczne doniesienia świadczące o istnieniu zależności pomiędzy zakrzepicą a infekcją koronawirusem oraz szczepieniem preparatami przeciwko COVID-19, jak również ostatnie dowody sugerujące wpływ homocysteiny na reaktywność płytek krwi, a tym samym jej rolę jako czynnika ryzyka wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej, stanowią ważne przesłanki do podjęcia badań w kierunku oceny wartości predykcyjnej homocysteiny i jej metabolitów jako swoistych markerów rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.
Głównym celem projektu jest ocena wpływu zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2 oraz szczepienia przeciwko COVID-19 na rozwój hiperhomocysteinemii o różnym stopniu nasilenia u ozdrowieńców oraz osób zaszczepionych w ciągu dwunastu miesięcy od zainicjowania reakcji odpornościowej organizmu. Doświadczenie badawcze oparte będzie na pomiarze stężenia różnych form homocysteiny oraz spokrewnionych z nią w szlaku metabolicznych przemian niskocząsteczkowych tioli, takich jak cysteina, glutation, γ-glutamylocysteina oraz cysteinyloglicyna w próbkach osocza pobranych po upływie kolejno czterech tygodni, trzech, sześciu oraz dwunastu miesięcy od przyjęcia drugiej dawki szczepionki lub wyzdrowienia. Oznaczenia przeprowadzone zostaną z wykorzystaniem opracowanych i zwalidowanych w Katedrze Chemii Środowiska UŁ metod chromatograficznych. Ponadto, w takich samych odstępach czasowych wykonywana będzie morfologia krwi pełnej celem zbadania wpływu homocysteiny na reaktywność trombocytów.
Oczekiwane wyniki mogą przyczynić się do poszerzenia wiedzy na temat potencjalnych mechanizmów powstawania zakrzepicy związanej z COVID-19, a także do określenia przydatności biotioli jako wczesnych biomarkerów długofalowych, niekorzystnych skutków ubocznych związanych z układem sercowo-naczyniowym po szczepieniu przeciwko chorobie wywoływanej przez wirus SARS-CoV-2. Informacje uzyskane w trakcie zaplanowanego doświadczenia badawczego mogą stanowić podstawę do przeprowadzenia w przyszłości badań na dużych populacjach.
Termin realizacji: 02.2023 – 08.2023 (7 miesięcy)
Kierownik projektu: mgr Izabella Kośka
Wykonawcy projektu: mgr Izabella Kośka
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Wśród leków podawanych zwierzętom można wyróżnić leki uspokajające, które podawane są głównie świniom podczas transportu do rzeźni w celu zminimalizowania ryzyka śmierci zwierząt i utrzymania wysokiej jakości mięsa. Ze względu na powszechne stosowanie tych związków oraz często nieprzestrzeganie okresu karencji, pozostałości leków czasami są obecne w żywności. Podawanie leków weterynaryjnych powinno się przerwać na odpowiedni czas przed ubojem zwierząt, ponieważ spożywanie mięsa, w którym obecne są pozostałości leków jest niebezpieczne dla zdrowia konsumentów.
Z tego powodu bardzo ważne jest badanie zawartości pozostałości leków weterynaryjnych w pożywieniu, a ze względu na to, że ciągła ich kontrola jest niezbędna, laboratoria zmuszone są do opracowania czułych i wiarygodnych metod oznaczania tych związków. Z uwagi na powyższe, głównym celem projektu jest opracowanie nowej, precyzyjnej i dokładnej chromatograficznej metody oznaczania niektórych leków uspokajających (azaperonu oraz jego metabolitu azaperolu). Realizacja takich badań zapewni szybkie i wydajne narzędzia, które z powodzeniem będzie można wykorzystać do rutynowych analiz tkanek zwierzęcych pod kątem zawartości w/w leków weterynaryjnych.
Termin realizacji: 03.2025 – 03.2027 (24 miesiące)
Kierownik projektu: mgr Marta Gaweł
Wykonawcy projektu: mgr Marta Gaweł
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Powszechnie wiadomo, że stres oksydacyjny bierze udział w patogenezie wielu chorób, a racjonalne odżywianie przyczynia się do ograniczenia częstości ich występowania i/lub spowolnienia rozwoju. Do ważnych składników diety zalicza się związki naturalne - przeciwutleniacze, których bogatym źródłem są choćby owoce jagodowe, określane mianem superowoców. Jednym ze związków wykazujących działanie antyoksydacyjne jest glutation (Glu) uważany za najsilniejszy, naturalny antyoksydant. Zakładam, że Glu i powiązane z nim w szlaku przemian metabolicznych związki siarki, takie jak cysteina (Cys), homocysteina (Hcy) i cysteinylo-glicyna (CysGly) są obecne w owocach jagodowych, a metody chromatograficzne nadają się do weryfikacji tej tezy. W literaturze brakuje informacji na temat zawartości wyżej wymienionych związków w owocach jagodowych, choć obecność Glu, Cys, Hcy i CysGly została potwierdzona w innych owocach. Cele pośrednie projektu obejmują: 1) opracowanie i walidację metody oznaczania Glu, Cys, Hcy i CysGly w próbkach owoców jagodowych, bazującej na technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej sprzężonej z tandemowym spektrometrem mas (HPLC-MS/MS), 2) zastosowanie tej metody w analizie próbek owoców świeżych i mrożonych w celu potwierdzenia/wykluczenia obecności Glu, Cys, Hcy i CysGly.
Uzyskane wyniki wzbogacą praktyczną wiedzę z zakresu analityki owoców jagodowych i pozwolą uzyskać odpowiedzi na ważne pytania. Czy Glu, Cys, Hcy i CysGly są obecne w owocach jagodowych? Czy ich zawartość w owocach świeżych i mrożonych jest taka sama? Czy spożywanie owoców mrożonych i świeżych niesie za sobą te same korzyści prozdrowotne? W przyszłości opracowana metoda będzie mogła stanowić użyteczne narzędzie w badaniach ukierunkowanych na lepsze poznanie walorów prozdrowotnych owoców jagodowych w celu zachęcenia konsumentów do ich spożywania.
Termin realizacji: 03.2025 – 03.2027 (24 miesięcy)
Kierownik projektu: mgr Adrian Olszewski
Wykonawcy projektu: mgr Adrian Olszewski
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Mykotoksyny są toksycznymi związkami chemicznymi produkowanymi przez grzyby, które mogą znajdować się w żywności lub paszy. Są one jednym z głównych zagrożeń dla zdrowia zarówno ludzi, jak i zwierząt. Wiele gatunków grzybów jest zdolnych do produkcji mykotoksyn, co sprawia, że są one powszechnie obecne w środowisku, dlatego konieczne jest nadzorowanie ich obecności w produktach spożywczych.
Cel główny projektu obejmuje opracowanie, walidację i weryfikację metod oznaczania mykotoksyn w żywności i paszach dla zwierząt w oparciu o technikę wysokosprawnej chromatografii cieczowej z tandemową spektrometrią mas (HPLC-MS/MS). W ramach prowadzonych badań zostaną opracowane czułe i selektywne metody do oznaczania mykotoksyn w próbkach żywności i paszach wraz z procedurą przygotowania próbki. Wymiernym efektem tych prac będzie wydanie publikacji naukowej o zasięgu międzynarodowym z listy filadelfijskiej, a zarazem otrzymanie procedur, które mogą zostać wykorzystane przez firmy zajmujące się oznaczaniem toksyn w żywności. Dodatkowym atutem prowadzonych prac jest stworzenie metod przyjaznych środowisku, co przekłada się na zmniejszenie objętości używanych rozpuszczalników i ilości generowanych odpadów, a w konsekwencji obniżenie kosztów analizy.
Termin realizacji: 03.2025 – 03.2027 (24 miesięcy)
Kierownik projektu: mgr Urszula Sudomir
Wykonawcy projektu: mgr Urszula Sudomir
Miejsce realizacji projektu: Katedra Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Od wielu lat mamy do czynienia z rosnącą liczbą zgonów związanych z zachorowaniem na choroby cywilizacyjne, w tym choroby nowotworowe, schorzenia układu krążenia, choroby neurodegeneracyjne, czy cukrzycę. Rozwój wspomnianych stanów patologicznych w organizmie człowieka często jest łączony z zaburzonym metabolizmem związków ważnych biologicznie, których obecność warunkuje prawidłową ochronę organizmu przed powstawaniem chorób cywilizacyjnych. Jednocześnie zauważalny jest wzrost zainteresowania śliną, której wykorzystanie do celów diagnostycznych może stanowić doskonałą alternatywę dla krwi czy moczu, obecnie najczęściej wykorzystywanych płynów biologicznych w analizie klinicznej.
Cel projektu obejmuje opracowanie nowych, precyzyjnych i dokładnych metod wykorzystujących elektroforezę kapilarną (CE) do oznaczania wybranych związków ważnych biologicznie (homocysteina, cysteine, glutation, cysteinyloglicyna, N-acetylocysteina, kwas liponowy, kreatynina, kwas moczowy). Realizacja tego typu badań zapewni nowe, szybkie i wydajne narzędzia, które będzie można wykorzystywać do rutynowych badań płynów biologicznych pod kątem powstawania bądź rozwoju stanów patologicznych w organizmie człowieka.